Bioblog: Onwaarschijnlijk

Het is ruim een week te laat, maar bij deze wil ik wijlen meneer Darwin alsnog feliciteren met zijn 198^e verjaardag.
Hij heeft het nooit makkelijk gehad, en ook vandaag de dag zijn er mensen die vinden dat religieus getinte pseudowetenschap gelijkwaardig is aan wetenschappelijke theorieën. Richard Dawkins bestreed de misvattingen omtrent evolutie al voordat Intelligent Design überhaupt bestond, maar vaker is beter. Ik hoop dat Darwin mijn cadeautje kan waarderen.

Stel, ik vraag mij het volgende af: “Hoe groot is de kans dat ik over precies tien jaar, om 13.35 uur ’s middags, achter een bureau zit met daarop, onder anderen, een gele post-it waar een e-mailadres op is geschreven, een lege batterij, een rood potlood van ongeveer tien centimeter lang en een folder van de gemeente Utrecht?”

Onvoorstelbaar klein, natuurlijk. Het aantal dingen dat ik over precies tien jaar om 13.35 uur aan het doen kan zijn is namelijk onvoorstelbaar groot, en in zeker 99,9999 procent van die dingen wordt niet aan alle voorwaarden voldaan.

Maar als ik de vraag had gesteld op 20 februari 1997, had ik wel mooi beschreven hoe ik er vandaag om 13.35 uur bij zat. Onvoorstelbaar klein betekent niet onmogelijk. En ook belangrijk: als ik in bovenstaande vraag het rode potlood vervang door een groen, de batterij door een aansteker of Utrecht door Amsterdam, blijft de kans minuscuul. Ik kan zoveel dingen in de vraag veranderen als ik wil, maar zolang de plaats, de tijd en de randvoorwaarden zo specifiek blijven is het antwoord altijd: heel, heel erg klein.

Maar de kans dat ik over tien jaar iets aan het doen ben (als we ‘dood zijn’ even als een activiteit beschouwen) is precies 1. En dat geldt niet alleen voor mij, maar voor iedereen. De wereld van 2017 zal één grote opeenhoping van belachelijke onwaarschijnlijkheden zijn. Net als de wereld van nu, trouwens, en de wereld van altijd. De kans dat de wereld van 2017 zal zijn wat hij dan is, is vrijwel nul. Maar de kans dat hij iets is, is 1 (‘in stukjes’ is ook een ‘iets’).

Veel mensen hebben een probleem met de evolutietheorie, omdat het allemaal zo vreselijk onwaarschijnlijk lijkt. Je hebt een universum dat miljarden jaren aan het borrelen is, en nu zijn wij er. En dat zou allemaal maar het gevolg zijn van willekeurige mutaties en natuurlijke selectie? Het voelt zo verdomd toevallig.

Elke dag rol je van de ene onwaarschijnlijke gebeurtenis in de andere zonder dat je je dat realiseert. Af en toe valt het om de één of andere reden plotseling wél op hoe klein de kans is dat er gebeurt wat er gebeurt, en dat noemen we toeval. Als je nadenkt over evolutie, valt je op hoe klein de kans is dat wij het resultaat zijn van oersoep en vier miljard jaar survival of the fittest. Natúúrlijk voelt dat toevallig. Maar uiteindelijk is het gewoon één van de mogelijke manieren waarop het onvermijdelijke plaats had kunnen vinden.